[ AnaSayfa ]

Giriş:

1. Amiga ve WinUae kullanıcılarına klavuzla ilgili açıklamalar

2. Amiga nın Bios Ayarları. Early Startup

3. Amigada Kullanılan disketler.

Workbench:

1. Workbench 3.1 kurulumu

2. Workbench nedir? Bilinmesi gereken temel tanımlar ve açıklamalar.

3. Workbench Menüleri ve Açıklamaları

4. Amigada iconlarla bazı basit  işlemler.( Nesneleri seçmek, sürüklemek, tüm dosyaları görmek,kısa yol...)

5. AmigaOS ta pencereler

6. Workbench deki çekmeceler ve açıklamaları.

7. Workbench ayarları( Prefs çekmecesi )

AmigaDOS (Shell ve Cli)

1. Dos Komut istemcisini açmak.

2. Bazı temel Dos komutları

3. AmigaDos Dizin Agacı

4. Bazı Dos uzantıları

5. .lha uzantılı dosyaları Dos ta açmak  

6. .DMS uzantılı dosyaları Dos ta açmak 

---

Giriş

Amiga ve WinUae kullanıcılarına klavuzla ilgili açıklamalar

• Bu klavuzun tamamını okumanızı tavsiye ederiz.Bu pekçok sorunuzun kendiliğinden cevaplanmasını sağlar.

• AmigaOS AmigaDos komut sistemi ve Workbench grafik arayüzü olmak üzere iki ana bölümden oluşur. 

• Burada bazı menülerin kısa yolları anlatılırken Amiga tuşunlarından bahsedeceğiz. Bu tuş widows klavyelerde Windows işaretli olan tuşlardır. 

• Diğer tuşlar Amiga ve İngilizce Windows klavyelerinde genelde standarttır. Ama size  tavsiyemiz eğer Türkçe windows klavyesi kullanmak istiyorsanız, Download bölümünden gerekli dosyayı indirmenizdir. 

Amiganın Bios Ayarları. Early Startup:

 Early Start up sadece A1200 A4000 gibi Kickstart 3.0 ve 3.1 lı modellerde bulunur. Burada yaptığınız ayarlar makine açıldıktan  kapatılanana kadar geçerli olur ve resetlerden etkilenmez. Amiganın Early_Startup ayarlarına girebilmek için makine açılırken mouse un 2 tuşuna birden 5-10 saniye basılı tutun.(bu süre bazı Amigalarda daha uzun olabilir.) Karşınıza çıkan ekranda  3 ana seçenek vardır:

Boot Options...

• Soldaki listeden Amiganın hangi cihazdan boot edeceğini seçebilirsiniz. Normalde ilk olarak df0: da (disket sürücüden) boot edilebilen bir disket varsa makine ondan boot eder. Makine daha sonra Dh0:(harddisk) e bakar. 

• Sağdaki listeden takılı cihazları(floppy,Harddisk,PCMCIA kartı vs.) görebilir. Bunların üzerine basarak kullanılabilir (enable) veya kullanılmayan duruma (unenable) getirebilirsiniz.

• Disable CPU Chaches seçeneğinin yanına çarpı koyarsanız,Amiga Turbo karttaki CPU yu kullanmaz. Ana kartındakini kullanır. Bu seçenek bazı eski programlar ve oyunlar (özellikle A500) için gereklidir.

• Use butonuna basıp bu ayarları onaylarsınız. Cancel ile de vaz geçip bu menüden çıkarsınız

Display Options...

• Display Type dan kulanacağınız TV veya Monitör için NTSC veya PAL görüntü ayarını yapabilirsiniz.Türkiyedeki Tvler genelde PAL standartındadır.Buna karşın Ntsc  AGA Amigalarda %5-9 arası hız artışı sağlar.

• Chip Type dan Amiganın A500 ün OCS(Orginal) veya A3000 ün ECS(Enhanged) chipsetini taklit etmesini yada AGA chip setini(Best Available) kullanmaya devam etmesini sağlayabilirsiniz. Bu seçenek bazı eski programlar ve oyunlar (özellikle A500) için gereklidir.

Expansion Board Diagonistic...

Buradan Amiganın genişleme portuna takılı cihazları görebilirsiniz.(Turbo Kart, PCI ve Zorro BUS boardlar vs.) Gerçi bazıları gözükmeyebiliyor ama çalıştıkları sürece sorun değil.

Early Startup dan Çıkış :

• Boot seçeneğini seçerseniz Amiga diğer menülerde seçtiğiniz ayarlarla normal haliyle açılır. Ama 

• Boot With No Startup-Sequence e basarsanız Amiga diğer menülerde seçtiğiniz ayarlarla ama Boot device ı olarak seçilen cihazdaki startup_sequence dosyasını çalıştırmadan AmigaDOS ekranında açılır.

Amigada Kullanılan disketler.

 Standart bir Amigada 880KB olarak fortmatlanmış DD disketler kullanılır. Bu DD diskler, piyasada bulunan standart HD disklerin sağındaki boşluğun(Write Protect kilidinin olduğu değil öbürü) bantla kapatıldıktan sonra, Workbenchde formatlanmasıyla elde edilir. (Bazı Amigalar bu bantlama işine gerek duymazlar). Standart bir Amiga, eğer Os 2.1 ve üstü bir işletim sistemi kullanıyorsa 720KB lık DD Pc disketlerini okuyup yazabilir. 

 Ayrıca HD drive sahip bazı Amigalar da 1.76MB Amiga, 1.44 Pc Formatında disketleri okuyup yazabilirler.

---

 

WORKBENCH

Sıfırdan Workbench 3.1 kurumu:

 Başlamadan Önce: 

 Her zaman Harddiskinizi en az ikiye bölün.Workbench i birinci bölüme(boot edilebilen) kurun. İkinci bölüme ise Programlarınızı,oyunlarınızı vs. kurun, dosyalarınızı ve önemli şeyleri buraya kaydedin.Ayrıca Workbench içindeki C,Libs,S ve Classes çekmecelerinin en son kopyalarını da burada bulundurun. Böylece sisteminiz zarar gördüğünde onu ilk partisyonu tamamen formatlayıp,Workbench i tekrar kurunca bu çekmeceleri tekrar Workbench içine kopyalar ve programlarınızı vs. yeniden kurmaktan kurtulursunuz. Onun için ikinci bölümü olabildiğince geniş tutun. İlk bölüm içinse 10-30 mb arası yeterlidir. 

• 6 disketlik workbench 3.1 işletim sistemi setinizden install disketinizi disket sürücüye takın ve Amiganızı açın.

• Kısa bir süre sonra enkranda 4 renk bir workbench ekranı açılacakdır. İnstall disketi,Ram disk ve harddiskinizin(bundan sonra hd sdiye kısaca bahsedeceğim) iconları gözükücektir. install disketinin ikonuna çift tıklayın. Disketin içindekileri gösteren pencereden önce HDTools çekmecesiniı açın. İçinden HDToolBox programını açın.

• HDToolBox programını açınca eğer harddiski ilk kez hazırlıyorsanız ''Unknown'' şeklinde gözükür. HD seçip Partitioning seçeneği sayesinde harddiskinizi istediğiniz kadar bölüme ayırabilir ve detaylı HD ayarlarını yapabilirsiniz. Bu bölümde New Partition seçeneğine basın Change_Me yazan yerdeki ismi DH0 olarak değiştirin.(buraya Workbench sistemini yükleyeceğiz.)Partition çubuğuyla harddisk bölümünün boyutunu ayarlayın.10 ila 30 MB arası yeterli.sonra diğer eas programların kurulacağı partisyona da dh1: deyip onun boyutunu(olabildiğince geniş tutun) vs. ayarlayıp save leyin.Tüm ayarları saklayıp HDToolBox tan çıkarken save atın ve ayarın kalıcı olması için proceed e basıp makineyi Resetleyin.

• Resetten sonra. HD bölümlerinden bootable oarak seçtiğiniz bölümün üstüne bir kez tıklayın. Mouse un sağ tuşuna basılı tutarak yukarıdaki menülerden icon/Format ı seçin. İsim bölümüne Workbench yazın.Sonra Fast File sistemin seçili olduğundan emin olun sonra Format(uzun sürer ama daha emindir.)  veya QuickFormat(Kısa sürer,eğer HD nizde Track hataları yoksa rahatça kullanabilirsiniz)  seçeneğini seçin.

• Aynı şeyleri diğer HD Partisyonu içinde yapın.Ama isme bu sefer work deyin.

• Evet, artık WB kurabiliriz. Install disketindeki Install çekmecesinden English i seçin. Proceed e basın eğer Amiga hakkında bilginiz çok azsa Novice User seçiliyken proceed e basın. 

• Karşınıza sırasıyla Printer(Printeriniz yoksa birşey seçmenize gerek yok.Proceed e basın) ve Klavye tipi (Türkiyedeki Amigalarda genelde Amerikan klavye kullanılır. Eğer sizinki Almanca ise Deustch ı seçin) ayarları çıkcaktır. Daha sonra install programı sizden sırasıyla WB 3.1 setinden disketleri takmanızı ister. 

• Yükleme bittiğinde disket sürcüdeki disketi çıkarın. Proceed e basıp makinenin reset atarak kurulumun tamamlanmasını sağlayın.

• Kurulum bitip Amiganız tekrar açılınca Harddiskinizin workbech partisyonundan Storage içindeki Monitors çekmecesindeki monitör drivelarını mouse un sol tuşuyla basılı tutup, Devs/Monitors çekmecesine sürükleyerek atın. Böylelikle tüm monitör tipleri için gerekli drivelara sahip olursunuz. Sonra Workbench/Prefs çekmecesindeki ScreenMode Programıyla Workbench de kullanacağınız ekran tipini,çözünürlüğü ve renk sayısını seçin.

NOT: Grafik kartsız,Ram i az ve yavaş işlemciye sahip(68020 gibi) Amigalarda yüksek çözünürlüklerin ve yüksek renk sayısının makineyi yavaşlatacağını unutmayın.

• Harddiskinizin workbench partisyonundan Storage içindeki DosDrives çekmecesindeki PC0 dosdrive ını  mouse un sol tuşuyla basılı tutup, Devs/DosDrives çekmecesine sürükleyerek atın. Sonra makinenize reset atın. Artık Workbench de 720kb lık PC disketlerini okuyabilir, formatlayabilir, dosya alış-verişinde bulunabilir veya yeni Pc disketleri hazırlayabilirsiniz. 

• Prefs Çekmesinden gerekli ayarları yapınca Wb niz hazırdır. Ayrıca download bölümünden sistem geliştiricileri,ikon setleri vs. de kurup daha kullanışlıbir WB ye sahip olabilirsiniz. Bu Programları Mağzalar bölümündeki firmalardan da elde edebilirsiniz.

Workbench nedir? Bilinmesi gereken temel tanımlar ve açıklamalar:

Workbench AmigaOS işletim sisteminin grafik ara yüzdür.(GUI) Burada tüm işlemlerinizi mouse la halledebilirsiniz.

Workbench menüleri ve açıklamaları:

 Wb menüleri mouse un sağ tuşuna basılı tutunca ekranın üstünde belirirler. Eğer menülerin sağ tuşa basınca mouse un olduğu yerde çıkmasını istiyorsanız.Harddiskinizdeki WbStartup çekmecesine MagicMenu programını kurmalısınız. Sisteminize kendiniz yeni menüler eklemek isterseniz ise Tools Deamon programını kurun yanlız bu program OS3.9 ile sorun çıkarmakta ondan önceki sürümlerde hatasız çalışmaktadır. Eğer Kısa yol tuşlarını kendinize göre değiştirmek istiyorsanız Rekeyit programını kurmalısınız. Bu programların hepsini download bölümünden yada Aminet ten bulabilirsiniz.

Workbench menülerinin açıklamaları:

NOT: Burada anlatılan Wb menüleri Os3.9 temel alınarak anlatılmıştır. Bu sürümde, bazı ek menüler olmasına rağmen önceki 3.x sürümleriyle uyumludur.

Workbench:

• BackDrop: Wb çerçevesini açar veya kapatır.

• Execute: Dos programı çalıştırmanızı sağlar. Windowsdaki run gibi

• ReDraw All: O an ki WB yi baştan çizer.

• Update All: WB masaüstündeki herşeyi günceller

• Last Masage: Son WB mesajını tekrar gösterir.

• About: Wb sürümü hakkında bilgi verir.

• Quit: Wb den çıkmanızı sağlar eğer wb den çalışan programlar varsa çıkamazsınız.

Window:

• New Drawer: Yeni çekmece(dosya) yaratmanızı sağlar.

• Open Parent: Bir üst seviyedeki çekmeceyi açar. Ör: tools/as çekmecesindeyken wb penceresini açar

• Close: Pencereyi kapar.

• Update: Pencerenin içeriğini günceller.

• Clear Sellection: Pencerenin içindekileri seçili durumdan kurtarır.

• Sellect Contents: Pencerenin içindekileri seçili duruma getirir.

• CleanUp: Pencerinin içindekileri isteğe göre ada,boyuta,türe bağlı olarak düzenler.

• ReSize to fit: Pencerenin boyutunu içindekiler tam sığacak şekide ayarlar.

• SnapShot: Pencerenin konumunu sabitler.

• Show: Pencere içindeki gizli(ikonu olmayan) dosyaların görüp görünmemesini ayarlar.

• Wiew by: Pencere içindekilerin ikonla mı yoksa sadece yazıyla mı görünüceğini ayarlar.

• Find: Bilgisayarınızdaki herhangi birşeyi aramanıza yardımcı olur.

ICONS

• open: iconu olan çekmeceyi açar veya programı çalıştırır.

• Copy: x çekmecesi veya programının Copy_of_x biçiminde bir kopyasını oluşturur.

• Rename: x in ismini değiştirir.

• information: Dosya ve İcon hakkında bilgi verir.Ayarlarını yapmanıza yardımcı olur.(Hangi programla açılsın?,Script mi, Dos da mı WB den mi açılsın, silinmeye korumalı olsun mu gibi)

• SnapShot: iconun konumunu sabitler.

• UnSnapShot: iconun sabitlenmiş konum bilgisini siler

• Leave Out: iconu açılışta WB masaüstünde görünmesi için WB ekranına atar. Bir tür kısayol oluşturur.

• Put Away: iconu eski yerine koyar.

• Delete: sil

• Empty Trash: çöp kutusu seçiliyken çöpü boşaltır.(içindekileri siler)

• Format Disk: Harddiske veya diskete format atar veya siler.

Tools

• Reset WB: Wb masüstünü yeniler.

• Iconları seçme: Mouse un sol tuşuna basılı tutup seçmek istediklerinizi dörtgen içine alın.

• Seçili iconları sürükleme: Mouse seçili ikonlardan birinin üstündeyken, Mouse un sağ tuşu ve sağ amiga tuşu(Sağ windows tuşu) aynı anda basılı olarak istediğiniz yere sürükleyebilirsiniz

• Gizli iconları görme: sağ Amiga ve + tuşuna aynı anda basın. Veya Workbench in window/Show all files menüsünü kullanın

• Ikonları düzenleme: sağ Amiga ve nokta tuşuna aynı anda basın. Veya Workbench in window/CleanUp menüsünü kullanın

• Pencereyi ikonlara göre ayarlama: Workbench in window/resize to fit menüsünü kullanın.

• Kısa yol oluşturmak: Çalıştırmak iconun açılışta Workbench masa üstünde olmasını istiyorsanız  icon seçiliyken Workbench in icon/Leave out menüsünü kullanın. Bu tam bir kısa yol değildir aslında. Yaptığı iconu olduğu gibi masa üstüne atmaktır. Ama programın çalışmasına hiç zarar vermez. WB iconun  yeni konumuna göre programı yada dosyaları ayarlar.

Bütün diğer işlemler içinse Workbench menülerini kullanabilirsiniz.

AmigaOS ta Pencereler:

• Pencereyi aktif hale getirme: Pencerenin başlık çubuğunu tıklayın.

• Başka bir pencere arkasında kalmış pencereyi öne getirme: Sağ üst köşesindeki düğmeye basın. Windowsdaki gibi pencerenin herhangi bir yerine çift tıklama ile öne/arkaya getirmek istiyorsanız mcx veya mcp programlarını kurun. (Bu programlarla tıklama sayısını siz de ayarlayabilirsiniz)  

• Pencereyi sürükleme: Başlık çubuğunun üstündeyken mouse un sol tuşuna basılı olarak istediğiniz yere sürükleyin.

NOT:   Mcp  veya Mcx sadece pencerelerle işinizi kolaylaştırmaz Workbench e yepyeni özellikler de eklerler. Bence bunlardan birini kesinlikle kurmanız gerekli. Bu programları download bölümünde bulabilirsiniz. 

Workbench dekiçekmeceler ve açıklamaları:

Workbench ana çekmecesini açtığınızda için şu alt çekmeceleri görürsünüz:

• Prefs: Workbench ayarlarını yapabileceğiniz programların bulunduğu çekmece.

• Utulities: Saat,Multiview gibi yardımcı programların olduğu dizin.

• System: Shell ve diğer sistem programlarının olduğu yer.

• Devs: Dos tipleri,Monitör vs. için WB nin kullandığı driveların bulunduğu çekmece

• Tools: Gerekli aletlerin olduğu dizin. Detaylı bilgi

• WBStartUP: Workbench açılırken otomatik başlamasını istediğiniz programların bulunacağı çekmece.  

• Storage: İsteğe bağlı olarak devs de uygun yerlere kopyalanarak kullanılabilecek drive lar. 

• Expansions: Genişeleme kartları vs. dosyalarının bulunduğu yer.

Ayrıca gizli ikonnu olmayan çekmeceler vardır. Bunları görmek için sağ Amiga ve + tuşuna aynı anda basın. Veya Workbench in window/Show all files menüsünü kullanın.

• s: Workbench açılırkenki yüklenen sistem dosyalarının kayıtları,yerleri, config dosyalrı vs. bulunduğu Startup_Sequence ve Programların yerlerinin kayıtlı olduğu User-Startup dosyaları bulunur. Bu dosyalar her hangi bir text editörle editlenebilir. Çok önemli bir çekmecedir.

• Libs: Programların ve Workbench için çalışırken kullandığı alt kütüphane dosyaları.Çok önemli bir çekmecedir.

• C: AmigaOS komutlarının olduğu dizin.Çok önemli bir çekmecedir.

• L:

• Locale: Ülke seçimine göre yerel tercüme ve yardım dosyaları bulunur.

• Fonts: Yazı tiplerinin bulunduğu dizin

• Rexx: Arexx scriptleri için.

• Classes: Jpeg,Gif,TXT,Wav gibi data typlerının bulunduğu çekmece.Çok önemli bir çekmecedir.

 Workbench ayarları ( Prefs çekmecesi)

 Prefs çekmesi workbenchin tüm ayarlarını yapabileceğiniz programları çekmecedir.Yer alan programlar ve açıklamaları şöyledir:

Font	Workbench de çeşitli yerlerde kullanılan yazı tiplerini ayarlar
IControl	Çeşitli sistem ayarları için (Ekran kaydırırken kullanılabilecek tuş gibi)
Input	Mouse hızını, tuş basış hızlarını ve klavye tipini değiştirmek için
Locale	Workbench de kullanılacak dil seçimi
Overscan	Monitörde text ve grafiklerin görülebileceği sınırları ayarlar
Palette	Workbench  de kulanılacak renkleri ayarlar
Pointer	Mouse işaretcisinin rengini, şeklini  vs. ayarlar
Printer	Printer ayarları
PrinterGfx	Printerdan grafik basmak için gerekli ayarları
PrinterPS	Printer kontrolleri
ScreenMode	Ekran modunu seçimi
Serial	Network ve modemler için seri port ayarları
Sound	Uyarı tonunu ayarlar
Time	Gün, saat ve tarih ayarları
WBPattern	Workbench ekranları ve pencerelerinin arka fonlarına eklenebilecek resim ve renk ayarları
Presets	Prefs çekmecesindeki her programın ayarlarının saklandığı çekmece.

Tools :

AmigaDOS

Dos Komut istemcisini açmak:

  Workbenchin System çekmecesinden cli yada Shell programlarını çalıştırarak Dos a ulaşabilirsiniz.

Bazı temel Dos komutları:

• assign x: x dizinini bir birim olarak atar. Böylece dos ta direkt x: yazınca sizi o dizine geçmenizi sağlar. ÖR: assign programlar:  dh0:/amiga/programlar yazınca programlar dizini bir birim olarak atanır. Herhangi bir zaman dos ta programlar: yazıp enter a basınca direkt o dizine atlarsınız. 

• Cd : Harddiskin dizinleri arasında gezinmenizi sağlar. ÖR: cd oyun yazarsanız oyun direcktory sine geçersiniz.

• cdx: x birim numaralı(0,1,...) cd-rom a geçer. ÖR: cd0:

• dir: dizinleri ve dosyaları görmenizi sağlar.ÖR: dir

• dhx: x birim numaralı(0,1,...) harddiske geçer. ÖR: dh0:

• dfx: x birim numaralı(0,1,...) disket sürücüye geçer. ÖR: df0:

• execute: Dos programı çalıştırmanızı sağlar. ÖR : execute bs.exe

• endcli: dos komut sistemini kapatır. ÖR: endcli

• newshell veya newcli: yeni bir dos komut istemcisi açar. ÖR: newshell

• loadwb: workbenchi yükler ÖR: loadwb

AmigaDOS dizin ağacı

Bazı Dos Uzantıları:

• .info: ikon bilgilerinin(ikon resmi gibi) saklandığı dosyalardır.

• .txt , .readme , .doc : text ve yazı dosyaları

• .cfg veya .prefs: konfigürasyon dosyaları

• .guide: html ye benzeyen dosya tipi

• .iff: Amigadaki en standart ses veya resim dosyaları

 Lha uzantılı dosyaları Dos da açmak :

Öncelikle Workbenchin C: çekmecesine lha komutunu atın.( Sayfanıza Abuk sabuk şekiller çıkıyorsa linki mouse üzerindeyken sağ tuşa basıp hedefi farklı kaydet seçeneğiyle kaydedin). Sonra Shell ekranında  komutu şu şekilde yazın:

LHA x Dosyanın bulunduğu yer/dosyaadı.lha  dosyanın açılacağı yer.

Mesela: lha x ram:xdms.lha dh1: 

(Bu komut ram diskdeki xdms.lha dosyasını dh1: e açar)

Doğru yazarsanız extracting ... gibi yazılar belirir ve işlem tamamlanır. Sonra dosyayı kullanabilirsiniz.

Önemli bir hatırlatma: bazı dosyalarının .info dosyası olmadığından iconları normalde gözükmez bu tarz gizli iconları görmek için sağ Amiga ve + tuşuna aynı anda basın. Veya Workbench in window/Show all files menüsünü kullanın.

.DMS uzantılı dosyaları Dos ta açmak 

Öncelikle Workbenchin C: çekmecesine Dms komutunu atın.( Sayfanıza Abuk sabuk şekiller çıkıyorsa linki mouse üzerindeyken sağ tuşa basıp hedefi farklı kaydet seçeneğiyle kaydedin). Sonra Shell ekranında  komutu şu şekilde yazın:

dms write Dosyanın bulunduğu yer/dosyaadı.dms to dosyanın açılacağı yer.

Mesela: dms write ram:x.dms to df0: 

(Bu komut ram diskdeki x.dms dosyasını df0: daki diskete açar)